Słowo na niedzielę

     Traktat Thesaurus pauperum (Kompedium Medycyny Naturalnej), którego autorstwo przypisuje się papieżowi (i lekarzowi zarazem) Janowi XXI (1210-1277), to najpopularniejsze dzieło medycyny wieków średnich chrześcijańskiej Europy. Zbiór recept i zaleceń postępowania w konkretnych przypadłościach zaczerpnięty został z najznamienitszych ówczesnych ksiąg traktujących o zdrowiu i chorobach, między innymi z Kanonu Medycyny Awicenny, pism Galena czy Piliniusza Starszego. Samemu Janowi XXI porady najwybitniejszych mistrzów nauk medycznych w chwilach ostatecznych na niewiele się zdały, dokonał on żywota przygniecion kamiennym stropem w gabinecie swoim w pałacu papieskim w Viterbo, dnia maja dwudziestego, Roku Pańskiego tysiąc dwieście siedemdziesiątego siódmego.

     Oto kilka rozdziałów prezentujących jak Medycyna końca XIII wieku n.e. zaradzić mogła gdy tchu brakło i układ oddechowy posłuszeństwa odmawiał:

XIV

O dolegliwościach

klatki piersiowej 

1. Żywicę wiśni rozpuścić ze starym wi-

nem i dawać do picia, w przypadku 

dolegliwości tętnic piersiowych 

dobrze pomaga.

2. Także, awellana pieczona i tarta, po-

dawana z wodą z miodem, sprawia, że 

ustępują zadawnione kaszle. Dioskorides.

3. Także, nasienie gorczycy uciera się

z tłustymi suszonymi figami i daje się

później po odstawieniu; rozpuszcza to

zgrubiałe złe ciecze i udrażnia płuca,

otwierając drogi oddechowe.

4. Także, proszek z suszonych morw jest

ostatecznym środkiem dla plujących 

krwią. Dioskorides.

XV

O mdleniu i charłactwie

1. Także mleko gorące bardzo pomaga.

2. Także, jeżeli dolegliwość spowodowana

jest z powodu nadmiernego wysiłku

lub zbytniego upału, daj cukier różany

z zimną wodą i skrapiaj wodą różaną. 

3. Także, koralowiec bardzo pomaga.

[Awicenna]

XVII

O uszkodzeniach płuc

1. Także, na powstrzymanie krwioplucia,

to co zostało powiedziane powyżej

w rozdziale o gardle i kaszlu, a takie

oto bowiem pigułki bardzo pomaga-

ją, weź: gumy arabskiej, dragantum,

w równej ilości 2dr., olibanum 1/2 dr.;

utrzyj to z miodem. Eksperymentator.

XVIII

O zapaleniu opłucnej

1. Także, masę z suszonych fig uciera się

z łojem albo zwykłym olejem i stosuje

się w postaci okładu; tak leczył Izajasz

Ezechiasza (IV Reg XX, 7).

2. Także, sporządza się okład z goto-

wanego korzenia malwy, kopru

fenugreku, mąki, siemienia lnianego,

i masła. Tak ja praktykowałem.

3. Także, sok z berylli i nasturcji, w rów-

nych ilościach miesza się ze starym 

smalcem wieprzowym do postaci

ciekłej i dodaje kopru fenugreku z mąką

i siemieniem lnianym, i dobrze się to urabia 

w jedną substancję; jest to lekarstwo 

szczególnie na zapalenie płuc i opłucnej.

Rogerius.

     "Jeżeli jednak przypadkiem wziąłby się za lekturę tego dzieła czytelnik, który skutkiem nieznajomości tego, co czyta miałby wyrażać się o nim z pogardą, niech, zanim zastosuje do członków ciała środki zaradcze, zastanowi się nad gatunkiem choroby i naturą pacjenta i zechce się dokładnie zaznajomić z naturą rzeczy, jej złożonością i substancją, i na ile potrafi zbada [ukrytą] moc poszczególnych rzeczy, w przeciwnym bowiem razie ślepy lekarz ślepego pacjenta do grobu wpędzi" (tłum. M. Czekański) - czyli po naszemu: Przed użyciem zapoznaj się z treścią ulotki dołączonej do opakowania, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą gdyż każdy sposób niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.